Mohd
Roslan Mohd Nor, Nor Shakila Mohd Noor
(Jurnal
Al-Tamaddun Bil. 7(1) 2012, 61-74)
Kemunculan
Perang Salib Kedua (1145-1149) adalah merupakan rentetan daripada Perang Salib
Pertama di mana kejatuhan Edessa atau al-Ruha kepada kaum Muslim cukup
memberikan suatu impak yang sangat besar terhadap pasukan Salib. Hal tersebut
kerana Edessa merupakan negeri Salib yang pernah dibina pasukan Salib dalam
siri Perang Salib Pertama, namun bertindak sebagai negeri Salib pertama yang
jatuh ke tangan umat Islam.
Maudud bin Tuntakin (Syarafuddaulah Maudud)
Maudud bin
Tuntakin, seorang penguasa Mosul (1109-1113) bertindak sebagai tokoh pertama di
seluruh dunia Islam yang menyahut seruan jihad. Beliau memimpin pasukannya
menuju ke al-Ruha lalu menangkap tawanan Armenia, selaku para pembantu kepada
pasukan musuh. Kemenangan yang digapainya dalam misi tersebut telah memberikan
umat Islam suatu harapan baru bagi meneruskan misi menawan kembali
negara-negara Islam yang telah tergadai sebelum daripada itu di tangan pasukan
Salib.
Kesinambungan
daripada misi menawan kembali al-Ruha, beberapa kelompok umat Islam telah
menghadap Maudud pada tahun 507 H/ 1113M dengan tujuan berjihad fi sabilillah.
Keinginan mereka direalisasikan Maudud dengan terbentuknya satu pasukan militer
lalu dikerahkan menuju ke al-Quds.
Pihak Kristian
yang menyedari kondisi mereka berada dalam keadaan bahaya telah bertindak
pantas dengan mengupah seorang anggota Hasyasyiyun (aliran batiniyah) supaya membunuh
Maudud sekembalinya ke Damaskus dalam usaha memperkemaskan angkatan tenteranya.
Secara analisisnya, perbuatan membunuh Maudud oleh Hasyasyiyun jelas menggambarkan suatu pengkhianatan yang nyata kerana seorang yang mengaku Muslim begitu sanggup membunuh seorang Mujahid Muslim sendiri demi kepentingan diri semata-mata.
Secara analisisnya, perbuatan membunuh Maudud oleh Hasyasyiyun jelas menggambarkan suatu pengkhianatan yang nyata kerana seorang yang mengaku Muslim begitu sanggup membunuh seorang Mujahid Muslim sendiri demi kepentingan diri semata-mata.
Imaduddin Zanki (al-Zinki)
Perjuangan
Maudud membebaskan al-Ruha daripada naungan Salib telah diteruskan oleh
Imaduddin Zanki pada tahun 539 H. Berbekalkan semangat jihad yang tinggi,
misinya menemui kejayaan. Bahkan, penguasaan ke atas kota ini menjadi titik
tolak kepada perebutan kota-kota yang lain. Imaduddin Zanki menanam semangat
jihad yang begitu utuh dalam usahanya membebaskan Syam dari cengkaman penjajah
Salib di tengah kealpaan pemerintah Islam yang lain.
Justeru,
sebagai langkah awal, beliau bertindak menakluki Kota Aleppo (Halab) yang
merupakan kota terpenting di utara Syam. Beliau memulakan gerakan penaklukannya
pada 1 Muharam 522 H setelah beberapa bulan beliau dilantik menjadi penguasa
Mosul. Fenomena ini jelas menunjukkan beliau memiliki langkah yang utuh serta
memiliki pandangan yang tajam sebelum melakukan serangan ke atas Syam walaupun
beliau sedar bahawa ia bukan suatu perkara yag mudah untuk dilakukan kerana terpaksa
melakukan pengepungan selama berbulan-bulan sebelum menguasai kota tersebut.
Tidak
terhenti sekadar Aleppo sahaja, Imaduddin terus mengorak langkahnya menuju ke
Kota Hamah pada tahun berikutnya (523 H). Kemudian, beliau juga turut
membebaskan Kota Sarja, Dara dan Benteng al-Atsarib daripada kekuasaan Salib.
Lebih membanggakan, setelah berjuang sekian lama, beliau akhirnya berhasil
menakluk sebahagian besar kawasan Syam.
Nuruddin Zanki (al-Zinki)
Nuruddin
Zanki, selaku pemerintah Aleppo yang
dilantik menggantikan bapanya telah meneruskan misi bapanya terdahulu iaitu
memerangi kaum Salib. Justeru sesuai dengan tugasnya, beliau telah menyerang
Antakya yang masih berada di bawah kuasa pasukan Salib. Tindak balasnya itu
adalah untuk menggagalkan usaha Juslin II yang cuba menduduki al-Ruha kembali,
lantaran kekalahan yang dideritai pasukan Salib di al-Ruha lebih hebat daripada
kekalahan yang mereka terima sewaktu cuba menakluki al-Ruha buat pertama
kalinya dahulu.
Kematian Imaduddin
disangkakan dapat meringankan beban pasukan Salib, malangnya sangkaan mereka
meleset sama sekali. Ternyata, semangat dan keberanian Nuruddin menyamai
bapanya, sekalipun baru menginjak usia 29 tahun.
Ketabahan
mujahidin serta kesatuan barisan pasukan Islam itu sendiri Berjaya mematahkan
usaha penaklukan Syam serta pendudukan ke atas Damaskus oleh pasukan Salib pada
tahun 542 H/ 1147 M di bawah pimpinan Louis VII dan Conrad III.Sebagai seorang
politikus yang handal, Nuruddin begitu bijak mengatur strategi dalam usaha
membebaskan Mesir daripada pengaruh dan kekuasaan Ubaidiyyah yang selama ini
telah dikuasai mereka hampir 2 abad lamanya. Sebagai seorang yang berpandangan
jauh, beliau bertindak menghapuskan Daulah Ubaidiyyah dengan bantuan dua parajurit
yang handal iaitu Asaduddin Syirkukh serta anak saudaranya iaitu Salahuddin
al-Ayubi.
Secara analisisnya,
penghapusan Daulah Ubaidiyyah tersebut bermaksud secara tidak langsungnya akan
membawa kepada kelemahan kekuatan pasukan Salib serta kaum Hasyasyiyun di Syam,
selain mengembalikan bumi Mesir ke pangkuan akidah Ahl Sunnah wal Jama’ah.
Salahuddin al-Ayubi
Salahuddin
al-Ayubi adalah merupakan seorang tokoh yang terus lestari dalam Daulah
Ayubiyah di Mesir sehingga 80 tahun kemudiannya. Para sejarawan sepakat
mengatakan bahawa setelah Asaduddin Syirkukh meninggal dunia, semua urusan
kenegaraan diserahkan kepada beliau. Kewafatan Nuruddin telah memberikan
kesempatan kepada Salahuddin bagi meluaskan daerah kekuasaannya sehingga ke
Mesir, sebahagian daripada Syam, al-Jazirah, Yaman serta Mosul.
Dengan kata
lain, Daulah Ayubiyah telah mencakupi sebuah kawasan yang amat luas di dunia
Arab. Jelasnya, Salahuddin telah mewarisi panji-panji jihad sebelum eranya yang
telah dikibarkan oleh Syarafuddaulah Maudud dan Imaduddin Zanki dengan
menyatukan perjuangan umat Islam di Mesir, Syam, al-Jazirah, Hijjaz serta
Yaman. Apa yang lebih membanggakan umat Islam ialah beliau seorang yang
mendukung perjuangan fi sabilillah untuk membebaskan Tanah Suci Baitul Maqdis.
Sebagai
langkah membebaskan Islamicjerusalem daripada tangan pihak Salib, Salahuddin
telah mewarisi sejumlah besar angkatan perang, selain memiliki angkatan perang
Mesir sendiri serta angkatan perang oleh Sultan Morocco. Beliau bersama gabungan
militernya telah menakluk Benteng Karak terlebih dahulu pada tahun 578 H/ 1182
M. Baginya sejak mendirikan Daulah Ayubiyah, Salahuddin telah bertekad menjamin
keamanan laluan perdagangan serta keselamatan kapal-kapal milik nelayan Muslim
di kawasan Laut Merah. Lebih lebih lagi ia berkait rapat dengan keselamatan
perjalanan para jemaah haji.
Justeru,
secara analisisnya dapatlah dikatakan bahawa berdirinya daerah penaklukan Salib
di Karak bererti memerlukan usaha yang lebih keras, di samping lebih bijak dalam
menjalankan rentak politiknya. Apa yang dapat difahami, ternyata Salahuddin
begitu menitikberatkan kemaslahatan umat Islam di mana beliau tidak pernah ragu
untuk berkonfrontrasi dengan semua pihak yang cuba mengganggu keamanan di laut
tersebut. Bahkan tidak sesekali gentar menghancurkan armada Salib yang
melakukan pencerobohan.
Perang Hittin
Ketokohan
Salahuddin al-Ayubi dalam memerangi Perang Salib begitu terserlah ketika
berlakunya Perang Hittin (583 H/ 1187 M). Pertempuran ini berlangsung pada hari
Sabtu, 14 Rabiulakhir 583H. Namun, realitinya pertempuran ini telah dimulai
pada hari Jumaat sebelumnya, lantaran kebiasaan Salahuddin memulakan peperangan
itu pada hari Jumaat sempena mengambil berkah doa dari orang-orang Muslim dan
juga para khatib solat Jumaat.
Salahuddin
mengambil kesempatan menyerang Tiberias kemudiannya di saat pasukan Salib
menyangkakan bahawa beliau serta pasukannya masih lagi berada di daerah
Shafuriya iaitu di Akko. Kondisi tersebut menyebabkan Salahuddin berhasil
mengambil kembali Tiberias daripada terus menjadi milik pasukan Salib.
Kesannya,
pasukan Salib berasa cemas lalu mengerahkan pasukan tentera ke kawasan
tersebut. Pada hari Khamis 22 Rabiulakhir, mereka tidak bertempur. Berkemungkinan
besar, tujuannya adalah untuk menyimpan tenaga, selain memperkemaskan angkatan
tentera masing-masing bagi pertempuran yang sengit pada keesokan harinya.
Semangat
jihad yang tinggi dalam kalangan umat Islam hampir meletakkan pasukan Salib
dalam kondisi kekalahan. Ramai dalam kalangan mereka yang melarikan diri ke Tyre
(Shour). Menyedari tindakan pasukan Salib tersebut, pasukan Muslim mengejari
mereka dan terus menggempurnya sehingga pasukan Salib nyaris tidak tersisa.
Hanya sedikit sahaja daripada parajurit yang berlindung di Hittin. Namun
begitu, pasukan Salib pada akhirnya terpaksa menyerah diri dan mengaku kalah
kepada pasukan Muslim setelah barisan pertahan mereka hancur. Bahkan Raja Guy
de Lusignan sendiri berjaya ditawan Salahuddin, selain daripada panglima Baron.
Misi
Salahuddin seterusnya sebelum menuju ke Baitul-Maqdis ialah membebaskan daerah
Tebnine di mana beliau berhasil merampasnya kembali daripada pasukan Salib pada
18 Jamadilawal, pada hari Ahad, merujuk kepada tahun yang sama. Kemudian,
daerah Shaida pula yang jatuh ke tangan Muslim pada hari Selasa, 20 Jamadilawal
manakala Kota Beirut pula pada hari Khamis, 29 Jamadilawal.
Asqelon pula
turut jatuh pada tahun yang sama iaitu 583 H setelah hampir 35 tahun kota ini
dikuasai oleh pasukan Salib. Salahuddin bersama pasukannya mengambil keputusan
menetap di Asqelon di mana di Asqelon inilah beliau menerima penyerahan Kota
Gaza, Bait Jibril serta Nazhrun tanpa berlaku sebarang pertempuran.
Sami bin
Abdullah al-Maghluts di dalam bukunya “Atlas Perang Salib” turut mengemukakan pendapat
daripada al-Maqrizi di mana Salahuddin telah bergerak bersama pasukannya untuk
membebaskan Baitul-Maqdis dan tiba di lokasi tersebut pada hari Ahad, 15 Rejab
583 H.
Menerusi misi
pembebasan Baitul-Maqdis daripada penjajahan Salib, ramai daripada tentera
Muslim yang gugur syahid. Namun, sudah ditakdirkan Allah s.w.t bahawa
kemenangan itu akhirnya akan menjadi milik pihak Muslim setelah pihak Muslim
berhasil meruntuhkan salah sebuah dinding pertahanan Baitul-Maqdis. Melihat kepada kondisi tesebut,
pemimpin Salib cuba berkompromi dengan meminta jaminan keamanan dari pihak
Islam.
Justeru,
Salahuddin telah menetapkan syarat di mana setiap daripada kaum lelaki
dikehendaki menebus diri mereka dengan 10 dinar Mesir, kaum perempuan pula
terdiri daripada 5 dinar Mesir, manakala kanakkanak lelaki dan perempuan pula
ialah 2 dinar Mesir dan keseluruhan fakir miskin pula berjumlah 30,000 dinar
Mesir. Sejarah merekodkan bahawa sebanyak 300,000 dinar Mesir diperolehi pihak
Islam hasil daripada wang tebusan tersebut.
Menjadi suatu
perkara yang menggembirakan pasukan Muslim serta umat Islam seluruhnya apabila
pasukan Muslim menerima penyerahan al-Quds atau Islamicjerusalem pada hari
Jumaat, 27 Rejab 583H. Seramai 60,000 orang Frank telah diusir dari kota ini, manakala
16,000 lagi masih tertawan kerana ada di antara mereka yang tidak mampu
membayar wang tebusan diri.
Justifikasinya,
berita kemenangan ini telah mengundang ramai daripada umat Islam dari seluruh pelusuk
negeri ke Islamicjerusalem untuk menziarahi tanah suci ini. Masjid al-Aqsa yang
dahulunya pernah dijadikan kandang babi oleh pihak Salib telah dibersihkan di
mana Shakhrah dicuci dengan air mawar manakala lantainya pula dilengkapi
permaidani yang indah. Salahuddin bertindak membersihkan seluruh Masjid al-Aqsa
daripada sebarang unsur Kristian dan pada 4 Syaaban 583H, tercacat dalam
lembaran sejarah di mana solat Jumaat yang pertama telah dilakukan umat Islam
di tempat tersebut setelah sekian lama berada di tangan pasukan Salib.